Türkiye Kahverengi Kokarca Böceğini Konuşuyor: Nasıl Mücadele Edilebilir?

“Kapı pencere açmak bile artık zulüm. Her gün üç dört tanesini görüyorum. Dişisi, erkeği, tüm sülalesi artık evimizde.”

Son yıllarda özellikle Karadeniz bölgesi için büyük bir sorun haline gelen kahverengi kokarca böceği istilasının yeni mağdurlarından biri de İstanbul’un Şişli ilçesinde yaşayan Zübeyde.

Ana vatanı Asya kıtası olan bu böceklerin, 1990’lı yıllarda Uzak Doğu’dan ABD’nin kuzeyine taşındı, 2000’li yıllarda ise Avrupa’ya geldiği düşünülüyor.

Gürcistan’da 2016’da ortaya çıktıktan sonra Türkiye’de ilk kez 2017’de tespit edildiği belirtiliyor.

Özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde yoğunlaşacan böcekler fındık başta olmak üzere sebze ve meyve üretimine büyük tehdit oluşturuyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı kahverengi kokarca böceğine karşı biyolojik ve kimyasal yollarla mücadele ediyor.

Bakanlık istilanın yok edilmesi için 160 milyon lira civarında bütçe ayrıldığını açıkladı.

Alınan biyolojik önlemler kapsamında doğaya kahverengi kokarca böceğinin baş düşmanları olarak tanımlanan sülünler ve samuray arıları salınıyor.

Ancak uzmanlar bu biyolojik yöntemlerin sonuç vermesinin zaman alabileceğini söylüyor.

Sağlık Bakanlığı, kahverengi kokarca böceklerinin iç mekanlara girişinin engellenmesi amacıyla evlerin duvarlarındaki yarıklar, çatlaklar ve çatı aralıklarının kapatılması, pencere ve kapılara ince sinek tellerinin monte edilmesini öneriyor.

Çekirgeler: Dünyadaki ekinleri istila eden böceklere yakından bir bakış

BBC News Türkçe’ye konuşan bir İstanbul sakini her gün üç dört kahverengi kokarca böceği gördüğünü ve etkisiz hale getirdiğini söylüyor.

Ordu’da İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nün başlattığı bir yarışma ise tartışma konusu oldu.

Yarışmada en çok kahverengi kokarca böceği toplayan altı öğrenciye bisiklet vaat edildi.

CHP Ordu Milletvekili Mustafa Adıgüzel, Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’ya seslenerek “Sen hiç kokarca böceği gördün mü? Kokarcayı sen topla, ben sana bisiklet hediye edeceğim” dedi.

Kahverengi kokarca nedir ve nasıl yayılır?

Kahverengi kokarca böceğinin bilimsel adı halyomorpha halys.

Tarımsal üretimde önemli ölçüde kayıplara neden olan tahripkar ve istilacı bir zararlı olarak biliniyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre Türkiye’de varlığı ilk defa 2017 yılında tespit edildi.

Kahverengi kokarcanın yayılışı bitkisel ürünlerle, ulaşım araçlarıyla ve zararlının bulunduğu ülkelerle yapılan ticari faaliyetlerle gerçekleşebiliyor.

Böceğin yaz mevsimi sonunda özellikle ev, depo gibi korunaklı alanları tercih ettiği biliniyor.

Bakanlık, başta fındık olmak üzere elma, armut, turunçgiller, şeftali, ceviz, Trabzon hurması, mısır, fasulye, domates, biber, patlıcan gibi sebze ve meyvelerde bulunabileceği uyarısında bulunuyor.

Kahverengi kokarca böceği genelde 12-17 milimetre boyutlarında oluyor.

Söz konusu meyve ve sebzelerde verim ve kalite kaybı riski oluşturabilen kahverengi kokarca böceği genellikle 12-17 milimetre boyunda.

Yumurtaları ise soluk beyaz renkli, yaklaşık 1-3 mm milimetre.

Yetişkin böcekler yumurtalarını genellikle kümeler halinde yaprak altlarına bırakıyor.

Ne tür zararlar veriyor?

Sokucu ve emici ağız yapısına sahip olan bu böcekler meyve ve sebzelerle besleniyor.

Esas zararı meyvelerin olgunlaşması sırasında görülüyor.

Özellikle elma, armut, şeftali ve nektarinde üretim dönemi boyunca yapmış olduğu zarar sonucu meyvelerde şekil bozuklukları, meyvenin içine doğru genişleyen zedelenme-çürük benzeri doku kayıpları oluşuyor.

Kahverengi kokarca böceği meyve ve sebzelerde zarara neden oluyor.

İnsan sağlığına zararlı mı?

Sağlık Bakanlığı, kahverengi kokarcanın insan sağlığı açısından bir tehlike oluşturmadığını söylüyor.

Sülünler ve samuray arıları

Tarım ve Orman Bakanlığı, kahverengi kokarca böceği ile mekanik, biyoteknik, biyolojik ve kimyasal mücadele verildiğini söylüyor.

Biyoteknik mücadele kapsamında birçok bölgeye feromon tuzaklar kuruluyor.

Feromon tuzağı, zararlı böceklerin doğal kokularını taklit eden kimyasallar kullanarak böcekleri yakalayan bir böcek kontrol yöntemi olarak tarif ediliyor.

Çevre dostu bir yöntem olan bu tuzaklar, kimyasal ilaç kullanımını azaltıyor ve sadece hedef türlere etki ettiği için faydalı böceklere zarar vermiyor.

Birçok ilde Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından bu tuzaklar dağıtılıyor.

Öte yandan birçok bölgede kimyasal ilaçlamalar da yapılıyor.

Trabzon Valisi Aziz Yıldırım ve Trabzon İl Sağlık Müdürü Dr. Hakan Usta, Nisan 2025’te feromon tuzak dağıtım törenine katıldı.

Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Temel Göktürk, kahverengi kokarca böceğin istilasının önlenmesi için biyoteknik mücadele ile diğer mücadele yöntemlerinin bir arada yürütülmesi gerektiğini savunuyor.

Üniversitenin YouTube kanalında değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Göktürk, biyolojik mücadele kapsamında samuray arılarının da kullanıldığını ancak bu yöntemin başarıya ulaşması için en az beş yıl beklenmesi gerekebileceğini söylüyor.

Sülünlerin de kahverengi kokarca böceğiyle beslendiği belirtiliyor.

Bu nedenle Tarım ve Orman Bakanlığı biyolojik mücadele kapsamında birçok şehirde sülünleri doğaya saldı.

Avustralya’da fare istilası: Kapanlar yetersiz, yılanlar memnun

Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü Kadir Çokçetin, “Sülünleri Ordu Fatsa, Perşembe ve Çamaş’ta bulunan bahçelerin etrafına salarak kahverengi kokarca ile mücadelede biz de varız diyeceğiz” dedi.

Okul yarışması tartışma yarattı

Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Ordu, Giresun ve Samsun’da ilkokul öğrencilerine yönelik “Bil, Tanı, Topla, Kazan” ismiyle düzenlendiği ödüllü yarışma ise tepki topladı.

Kampanyada en fazla kokarca toplayan öğrencilere bisiklet dahil hediyeler verileceği belirtildi.

Ordu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü altı ilçede ilkokul öğrencilerine kahverengi kokarca böceği ile ilgili eğitim verildi.

CHP Ordu Milletvekili Mustafa Adıgüzel ise bu kampanyayı eleştirdi.

Meclis Genel Kurulu’nda konuşan Adıgüzel, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’ya seslendi ve “Sen hiç kokarca böceği gördün mü? Kokarcayı sen topla, ben sana bisiklet hediye edeceğim” dedi.

Kahverengi kokarca böceği çok sayıda yumurta bırakıp hızlı bir şekilde üreyebiliyor.

İYİ Parti Trabzon Milletvekili Yavuz Aydın da “Yutulduğunda ölümcül olabilen bir böceği çocuklara toplatmak aymazlıktır, gaflettir, devlet ciddiyetinin iflasıdır” diyerek kampanyayı eleştirdi.

Aydın, kampanya nedeniyle Sağlık Bakanı ve Milli Eğitim Bakanı’nını istifaya davet etti.